donderdag 5 september 2013

Wat heb jij een stom brilletje! Empathie of wat mensen tot objecten maakt ...

Het is half zeven 's avonds op een doordeweekse dag in Toscane. De warmte is wat geluwd door de eerste wolken in een week. Wij gaan wat vroeger naar een restaurant bij een grote speelplaats. 



Mijn zoontjes van 5 en 3½ spelen op de schommel en de glijbaan. Geleidelijk aan wordt het drukker op de speelplaats. Er komen steeds meer, voornamelijk Nederlandse, kinderen spelen. De ouders zijn er vaak niet bij, zijn alvast naar het verderop gelegen restaurant. Een groepje kinderen klontert bij elkaar. Twee oudere jongetjes beginnen kleine kindjes te plagen. Ik schat ze een jaar of 7-8. Een meisje van ongeveer die leeftijd doet mee. Ik volg het van een afstandje. Een van de jongetjes heeft onze jongste op de korrel. 
"Wat ben jij stom! Je hebt ook een stomme zonnebril."  
Ik weet dat David juist heel blij is met zijn Cars zonnebril. Ik aarzel of ik me ermee ga bemoeien, maar als ik zie hoe mijn zoontje in elkaar krimpt en de twee grote jongetjes verder gaan, loop ik er heen. De twee jongetjes en het meisje gaan door met pesten. 
"Je lijkt wel een meisje met je meisjesbrilletje! Wat ben jij een stom kind!"
Op dat punt meld ik me in het gesprek en vraag waarom ze kleine kindjes plagen. Ook noem ik dat het een Cars zonnebril is, niet direct een meisjeszonnebril al is dat eigenlijk niet belangrijk. Een van de grote jongens zegt gelijk: "Dat soort brilletjes zijn alleen voor kleine jongens van 2 of 3." Als ik zeg dat David 3 is, druipen ze af. 

Tijdens het gesprek puzzelt het me wat hier gebeurt. Wat maakt dat kinderen andere kinderen pesten of breder: wat maakt dat mensen voorbij gaan aan hoe andere mensen zich voelen? In mijn achterhoofd moet ik denken aan stukken uit Nul Empathie. 



Bar Cohen definieert empathie als: 
Ons vermogen om vast te stellen wat iemand anders denkt of voelt en met een passende emotie te reageren op zijn gedachten en gevoelens. 
Belangrijk hierbij is dus niet alleen dat je kan herkennen wat iemand anders denkt en voelt, maar ook dat je hierop reageert met een passende emotie.

Het fascineert mij, ook omdat ik het gevoel heb dat hier wel eens een belangrijke sleutel kan liggen voor veel conflicten. 

In zijn boek gaat Bar Cohen op zoek hoe het komt dat sommige mensen meer of minder empathie hebben. Hij doet dat onder meer vanuit een menselijke paradox die hem puzzelt. En dan gaat het om de paradox dat mensen in staat zjin andere mensen als object te behandelen. Dat is voor mij ook al heel lang een vraag die me bezighoudt. Hoe komen mensen ertoe hun natuurlijke gevoelens van medeleven met andere mensen uit te schakelen? Welke factoren spelen daarbij een rol? En is dat tijdelijk of permanent? Als je aandacht bijvoorbeeld heel erg gefocust is op je eigen belang, kan je daardoor je empathie uitschakelen. De ander en zijn of haar gevoelens, bestaat dan voor jou niet. Het enige wat telt, is het oplossen van jouw probleem van dat moment. Een van de factoren die invloed hebben op het ontwikkelen van empathie, zijn de kinderjaren. Kinderen die veilig gehecht zijn, ontwikkelen vaker een empathisch vermogen. Bar Cohen is hier heel stellig over. Hij schrijft dat het niet of onvoldoende koesteren van kinderen met ouderlijke liefde, hen berooft van misschien wel het belangrijkste geboorterecht en kinderen op een bijna onomkeerbare manier worden beschadigd. 

Hier moest ik aan denken toen die kinderen op de speelplaats aan het pesten waren. Niet dat dit ik wist dat dit allemaal speelde, maar wel dat het al jong belangrijk is om te leren je te verplaatsen in anderen en te leren anderen niet te zien als objecten. 

Een recent wetenschappelijk artikel laat zien dat kinderen die naar de kinderopvang gaan en meer met niet familieleden interacteren, beter in staat zijn hun manier van communiceren aan te passen aan hun medespeler. Dit kan je zien als een vorm van empathie die kennelijk beïnvloed wordt door de omgeving.

Er spelen verder ook nog andere factoren een rol, waaronder genen en processen in de hersenen. Dit maakt het voor mij tegelijk complexer en fascinerender. In een volgend blog ben ik van plan daar verder over te denken en te schrijven. En vooral ook me de vraag te stellen wat je bij spanningen en conflicten kunt met inzichten over empathie.

Wordt vervolgd

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Dank voor je reactie.
Wil je meer weten over conflicten?
www.conflictenhanteren.nl