"Het gesprek aangaan heeft
geen zin, we komen er toch niet uit.
“We gaan nooit vrienden worden.”
“Mensen veranderen niet. Dus we
moeten het gedoe accepteren of weggaan."
Wie herkent deze
verzuchtingen niet? Kennelijk leven we met de veronderstelling dat er maar een
paar uitkomsten zijn uit een netelige situatie: Of je valt elkaar in de armen,
of je bevriest het conflict en gaat er zo goed en zo kwaad als het kan mee om, tenminste
als je elkaar niet de hersens in wilt slaan.
De eerlijkheid gebiedt me te
schrijven dat ik er vroeger ook wat simpeler over dacht dan nu. Na jaren
conflicten en gedoe te hebben begeleid, heb ik gemerkt dat er vaak veel meer
mogelijk is dan je vooraf bedenkt. Niet omdat je vooraf te weinig moeite doet
of dat er in de gesprekken wonderen gebeuren. Maar meer omdat er veel meer
mogelijk wordt als je in staat bent om serieus het gesprek aan te gaan en in
staat bent de ander echt te horen. Dan kan de vijandigheid en de emoties
veranderen. En vanuit een ander gevoel, kunnen er andere oplossingen worden
gevonden. Er kan dan ruimte ontstaan voor het zoeken naar wegen waarin
gezamenlijke belangen gediend kunnen worden. Alleen zijn die niet altijd te
vinden. Niet altijd zijn er gezamenlijke belangen.
In de praktijk blijken er
dan vaak nog wel oplossingen te zijn die de verschillende belangen dienen. Oplossingen
die tegemoetkomen aan verschillende belangen. Dit leidde in een conflict tussen
bestuur en medezeggenschap bijvoorbeeld enerzijds tot aangepaste afspraken over
de invulling van de taakverdeling tussen niveaus van medezeggenschap in
combinatie met investeringen in opleidingen en anderzijds tot aanpassingen in
de structuur.
Soms ook is het
voldoende om de verschillen te kennen en te erkennen. Omdat iedereen eigenlijk
best kan leven met het kennen van die verschillen zonder een ultieme oplossing.
In een workshop over de Brexit daags na het referendum, bleek dit bijvoorbeeld
een waardevolle stap.
Tolereren van
verschillen, verdragen van spanning, samenleven met respect en ruimte voor
verschil als oplossing wordt vaak onderschat. Alsof dat eigenlijk mindere
oplossingen zijn dan een dramatische ontknoping met verzoening als slotakkoord.
Veelal is een van die andere opties een hele stap vooruit en helpt het om de
spanning te verminderen. Daarmee kan het weer leefbaar en werkbaar worden. En
nee, dat maakt je tegenstander nog geen nieuwe vriend. Maar vaak ontstaat er zo
wel de ruimte om de ander weer meer te gaan zien als partij waarmee kan worden
samengewerkt.
Of zoals Amos Oz ooit schreef:
"Vrede is, net als het leven zelf, geen uitbarsting van liefde of
een mystieke eenwording van vijanden, maar een eerlijk en verstandig compromis
tussen twee tegenstrijdige belangen."
