De oogst van de afgelopen weken: drie explosieve conflicten

De afgelopen week waren drie conflicten prominent in het nieuws: aan de VU, binnen de Rabobank en bij de Politieacademie. Vooral voorbeelden van problemen die worden opgelost door stevige ingrepen. Daarmee is steeds de ondertiteling: "conflicten lossen we op door mensen van hun plek te halen". Tegelijk geeft het weinig beeld over het aanpakken van mogelijk onderliggende oorzaken. Vastgeroeste patronen, oude manieren van reageren op nieuwe veranderingen, interne dynamieken en machtsspelletjes; ze blijven vaak buiten beeld. En natuurlijk zijn er ook momenten dat je niet anders kan dan ingrijpen. Maar hoe zat dat nu bij deze conflicten?

Rector-magnificus VU ruimt het veld
Bij het conflict aan de VU ruimde de rector-magnificus het veld na bekendwording van een rapport over de onderwijskwaliteit. De onderwijsvisie van de VU zou “onvoldoende concreet” zijn en het beleid was “te lang gericht geweest op groei” (NRC Handelsblad, 28 maart jl.). Dit rapport had ertoe bijgedragen dat er een vertrouwensbreuk was ontstaan met het college van decanen, de bestuurders van de twaalf faculteiten van de VU. Een meerderheid van de decanen liet de raad van toezicht weten dat ze geen vertrouwen meer had in het college van bestuur. 

Conflict in top Rabobank 
Bij de Rabobank was een conflict ontstaan tussen de voorzitter van de RvB en de financieel bestuurder over het ontslag (of: niet verlengen van de aanstelling) van een ander bestuurslid. In de pers werd gemeld dat met name het feit dat de financieel bestuurder niet bij het besluit zou zijn betrokken, de verklaring voor het conflict zou zijn. De financieel bestuurder had inmiddels "volgens zegslieden recentelijk zes keer vergaderingen van de raad van bestuur laten schieten, mede vanwege het conflict." In een verklaring van de president-commissaris van de Rabobank wordt gemeld dat de beschrijvingen in de pers "grotendeels herkenbaar" zijn. Op de achtergrond zou mogelijk nog meespelen dat er langerlopende onenigheid bestaat die betrekking heeft op de Libor-affaire en de toenemende druk op de Rabobank. aldus het Financieel Dagblad.

Top Politieacademie vertrekt
Bij de Politieacademie heeft minister Opstelten het college van bestuur naar huis gestuurd. (NOS). In opdracht van de Raad van Toezicht van de Politieacademie, is er onderzoek gedaan naar de bestuurscultuur binnen de academie. Volgens het rapport "is het management niet in staat op een goede manier leiding te geven en zijn beloftes om verbeteringen aan te brengen keer op keer niet nagekomen". Hoewel de opdracht niet in eerste instantie gericht was op de bemensing, is hier toch in het rapport een belangrijk punt van gemaakt. Er wordt geschreven dat de vertrouwenscrisis een onomkeerbaar proces was geworden. Hoewel het rapport vooral symptomen beschrijft, wordt niet duidelijk waarom dit 'onomkeerbaar' zou zijn. Toch is het eerste advies in het rapport dat de leden van het CvB vervangen moeten worden. En dat heeft minister Opstelten overgenomen. 

Drie prominente conflicten. Alle drie met spanningen, meningsverschillen, onenigheid. En daar zijn we niet mee opgegroeid. We hebben niet geleerd dat het erbij hoort. Mensen hebben verschillen en zijn verschillend. Helaas hebben we niet geleerd daar een beetje 'normaal' mee om te gaan. En onder druk worden verschillen scherper, wordt het lastiger de andere kant te horen, wordt het moeilijker tot elkaar te komen. Dus zoeken we de confrontatie, huren we iemand in die partij kiest en vertelt wie er fout is en er uit moet. Alsof er minder tolerantie voor verschil en irritaties is. Logisch, zou je kunnen zeggen. Als het huis in brand staat, hebben we geen tijd. Je kan door het raam naar buiten springen, of door de deur. Maar als je het raam kiest, dan kost dat later meer geld. Daar heb je dan geen tijd voor. Er moet gehandeld worden.

Het huis staat in brand
Bij een huis in de brand is dat duidelijk. Maar hebben we onbewust niet wat snel het gevoel dat het huis in brand staat? Hebben we wel de moeite genomen om de verschillen te onderzoeken? Is er tijd gemaakt om te onderzoeken wat de mogelijkheden waren om tot een vergelijk te komen? Hebben we gaande de rit moeite gedaan om de groeiende afstand, misverstanden of irritaties te onderzoeken? Kortom, hoe is er in de tijd mee omgegaan?
Het klinkt natuurlijk heel stoer en voelt daadkrachtig om mensen te ontslaan en 'in te grijpen". Maar wat zijn daarbij de "belendende percelen"?  Welke collateral damage is daar het gevolg van?

Als je in een vlek wrijft ...
In de situatie van de Politieacademie is duidelijk dat er al langer van alles speelde. Er werd een adviseur ingeschakeld om uit de onbevredigende situatie te komen. Een situatie waarin het vertrouwen van de OR in het CvB al een tijd onder druk stond. Desondanks was bij aanvang de adviesopdracht geformuleerd als een inhoudelijke vraag: "het komen tot een advies over de veranderstrategie en koers in combinatie met voorstellen voor oplossingsrichtingen voor langlopende dossiers die stagneren". 
In het rapport wordt helaas geen beeld gegeven van de feiten en hoe die hebben kunnen ontstaan. Er wordt meer ingegaan op meningen en posities van verschillende stakeholders. De duiding wordt helaas niet gegeven. Zo moet een opmerking als: "het vertrouwen is volledig verdwenen en zal ook niet meer terugkomen" anders worden gewogen afhankelijk van degene die het zegt en de mate van escalatie. Met name dat laatste wordt onbenoemd gelaten. En daarmee wordt het rapport onderdeel van het spel in plaats van een neutrale weergave van het spel en de duiding daarvan. 

Modus vivendi
Naast veel overeenkomsten was er ook een belangrijk verschil dat mij opviel. En dat was dat bij het conflict binnen de Rabobank er gesteld wordt dat de verschillende heren inmiddels weer samen werken. Hoewel de berichtgeving niet inging op wat er verder gebeurd was tussen de verschillende heren, lijkt het erop dat er een modus vivendi is gevonden om met elkaar samen verder te gaan. Dat moet uiteraard nog blijken. Het goede nieuws vind ik dat dit plaatsvindt terwijl de president-commissaris meldde dat het grootste deel van de berichtgeving klopte. Berichtgeving die in eerste instantie vooral gaat over onderlinge spanning, ruzie en conflicten. Maar dat is nu weer bijgelegd aldus de berichten. 
Goed dat er ook voorbeelden in de pers komen, waarin er ruzie is (geweest) en men ook samen verder gaat. Hopelijk is er ook in de praktijk een vorm gevonden waardoor de partijen weer herverbonden zijn, waardoor de relatie duurzaam is hersteld en het niet een kwestie van tijd is voordat de irritaties weer opflakkeren. 

De plek der moeite

Net als bij wonden, weten we immers van conflicten dat ze slechts een enkele keer uit zichzelf genezen. Meestal is het nodig er gericht aandacht aan te besteden. Dan kan de ontsteking genezen, dan kan de pus eruit lopen en kan de genezing komen. En dat klinkt minder sexy en minder cool, dan het aanwijzen van een schuldige en het installeren van de nieuwe man of vrouw. Het is misschien minder sexy, maar in het algemeen van meer blijvende waarde als we de durf hebben om serieus te onderzoeken wat er aan de hand is. Proberen te begrijpen waar en waarom het wringt. Beeld krijgen van belangen en historie. En als het past, kan je dan op zoek naar wegen om mensen opnieuw te kunnen verbinden. Maar daar haal je het nieuws vaak niet mee en scoort niet bij de aandeelhouders of de politiek. 

... en natuurlijk is het soms ook goed als mensen van hun plek gaan.